آیا میدانستید در سال 2021، بیش از 80 درصد از تجارت جهانی از طریق دریا انجام شد، به طوری که میلیاردها تن کالا توسط کشتی‌های عظیم از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل شدند؟
حمل‌ونقل دریایی به عنوان ستون فقرات تجارت بین‌المللی، نقشی حیاتی در انتقال کالاهای روزمره، مواد اولیه و محصولات نهایی ایفا می‌کند. اما در پس این دنیای پیچیده، اصطلاحاتی تخصصی وجود دارد که برای درک بهتر فرآیندها و قراردادهای مرتبط با حمل‌ونقل دریایی ضروری است. هرکدام از این اصطلاحات نقش مهمی در روان‌تر کردن عملیات حمل‌ونقل، کاهش هزینه‌ها و مدیریت ریسک‌ها دارند. در ادامه این مقاله از شرکت حمل و نقل بین المللی ققنوس حمل، به 10 مورد از اصطلاحات رایج حمل بار دریایی می‌پردازیم تا تصویری روشن‌تر از این صنعت جهانی به دست آوریم. تا انتها با ما همراه باشید.
اصطلاحات رایج حمل بار دریایی
رایج ترین راه حمل و نقل کالا از طریق دریا است و امروزه حجم زیادی از واردات و صادرات از طریق دریا حمل می شود. از آنجایی که ایران دارای بنادر مهمی در شمال و جنوب است، حمل و نقل دریایی از اهمیت بالایی برخوردار است. بنادر مهم ایران بندرعباس، بندر چابهار، بندر امام خمینی، بندر خرمشهر، بندر شهید رجایی، بندر بوشهر، بندر شهید باهنر، بندر آبادان و بندر عسلویه و بندر انزلی در جنوب، بندر ترکمنستان ذکر شده است. بیشتر محموله های تجاری و غیر تجاری از طریق این بنادر با کشورهای هم مرز مبادله می شو. در ادامه بیشتر با این اصطلاحات رایج حمل بار دریایی آشنا می شویم.
بارنامه (bill of lading)
بارنامه (Bill of Lading) یکی از اسناد مهم حمل و نقل در تجارت بین‌المللی و یکی از اصطلاحات رایج حمل بار دریایی است که نقش حیاتی در فرآیند جابه‌جایی کالاها ایفا می‌کند. این سند توسط شرکت حمل و نقل صادر شده و اطلاعاتی درباره کالا، فرستنده، گیرنده و مسیر حمل را ثبت می‌کند. بارنامه به عنوان سندی سه‌گانه شناخته می‌شود که هم به عنوان رسید کالا، هم قرارداد حمل و نقل و هم به عنوان سند مالکیت کالا عمل می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین وظایف بارنامه، اثبات تحویل کالا به شرکت حمل و نقل است. بارنامه تأیید می‌کند که کالا با شرایط و مشخصات ذکر شده تحویل گرفته شده است. از طرفی، این سند به فرستنده کالا اطمینان می‌دهد که کالا به مقصد مشخص‌شده تحویل داده خواهد شد. از دیگر مزایای بارنامه، امکان انتقال مالکیت کالا به شخص ثالث است.
گیرنده بارنامه می‌تواند آن را به دیگران واگذار کند و این امکان در معاملات مالی و بانکی بسیار مهم است. انواع مختلفی از بارنامه وجود دارد که می توانید جهت آشنایی بیشتر با آنها و دیگر اصطلاحات رایج حمل بار دریایی کارشناسان ما در ققنوس حمل تماس بگیرید.
حمل‌کننده (Carrier)
حمل‌کننده (Carrier) به شخص یا شرکتی گفته می‌شود که مسئولیت حمل و نقل کالا از نقطه مبدأ به مقصد را بر عهده دارد. این اصطلاحات رایج حمل بار دریایی در تجارت بین‌المللی، نقشی حیاتی در زنجیره تأمین ایفا می‌کند و وظیفه دارد کالاها را به‌موقع و با شرایط مورد توافق به مقصد نهایی تحویل دهد. حملکنندگان می‌توانند انواع مختلفی از وسایل حمل و نقل، از جمله کامیون‌ها، کشتی‌ها، قطارها و هواپیماها را برای جابه‌جایی کالا به کار گیرند.
مسئولیت‌های اصلی حمل‌کننده شامل دریافت، حمل، و تحویل ایمن کالا است. همچنین، در صورت آسیب‌دیدگی یا از بین رفتن کالا در طول مسیر، حمل‌کننده ممکن است طبق قرارداد یا قوانین بین‌المللی، مسئول جبران خسارت باشد. حمل‌کننده‌ها نقش کلیدی در بهبود کارایی تجارت جهانی و کاهش هزینه‌ها دارند، چرا که با تخصص و تجربه در مدیریت لجستیک، به جریان سریع‌تر و ایمن‌تر کالاها کمک می‌کنند. حمل کنندگان به سه دسته عمومی، خصوصی و بدون کشتی تقسیم می شوند که در ادامه بیشتر با آن ها آشنا می شویم.
حمل‌کننده‌ی عمومی (Common carrier)
حمل‌کننده‌ی عمومی (Common Carrier) به عنوان یکی از اصطلاحات رایج حمل بار دریایی به شخص یا شرکتی گفته می‌شود که خدمات حمل و نقل را به عموم مردم و کسب‌وکارها ارائه می‌دهد. این نوع حمل‌کننده‌ها بدون هیچ‌گونه تبعیض، کالاها را برای هر مشتری که درخواست کند، جابه‌جا می‌کنند و در دسترس همه افرادی که نیاز به خدمات حمل دارند، قرار می‌گیرند. شرکت‌های حمل‌ونقل عمومی موظف به رعایت قوانین و مقررات محلی، ملی و بین‌المللی مرتبط با حمل و نقل هستند.
حمل کننده خصوصی (Private Carrier)
حمل‌کننده خصوصی خدمات حمل و نقل را به‌صورت اختصاصی برای یک یا چند مشتری مشخص ارائه می‌دهد. برخلاف حمل‌کننده عمومی که به همه افراد و شرکت‌ها خدمات می‌دهد، حمل‌کننده خصوصی محدود به ارائه خدمات برای یک نهاد خاص یا گروهی محدود از مشتریان است. این نوع حملکنندگان معمولاً با قراردادهای بلندمدت کار می‌کنند و به‌طور عمده برای حمل کالاهای یک شرکت یا سازمان خاص فعالیت دارند.
حملکنندگان بدون کشتی (NVOCC)
حملکنندگان بدون کشتی به شرکت‌هایی گفته می‌شود که به عنوان واسطه در حمل‌ونقل دریایی فعالیت می‌کنند، بدون اینکه مالک کشتی باشند. این شرکت‌ها با اجاره فضای بارگیری از خطوط کشتیرانی، اقدام به فروش ظرفیت حمل به مشتریان خود می‌کنند. NVOCCها مسئولیت سازمان‌دهی، هماهنگی و مدیریت فرآیند حمل‌ونقل کالاها را بر عهده دارند و برای مشتریان خود بارنامه صادر می‌کنند، اما خودشان مالک یا اداره‌کننده کشتی نیستند.
خطوط کشتیرانی منظم (Liner)
خطوط کشتیرانی منظم (Liner) به شبکه‌ای از کشتی‌ها اطلاق می‌شود که در مسیرهای مشخص و با برنامه‌های زمانی منظم بین بنادر مختلف حرکت می‌کنند. این اصطلاحات رایج حمل بار دریایی به صورت مستمر و در فواصل زمانی معین اجرا می‌شود و معمولاً در حمل‌ونقل کالاهای عمومی، مسافری و کانتینری مورد استفاده قرار می‌گیرد. خطوط کشتیرانی منظم بر اساس برنامه‌ریزی‌های دقیق و از پیش تعیین‌شده، قابلیت اطمینان بیشتری را برای مشتریان فراهم می‌آورد.
یکی از مزایای اصلی این نوع حمل‌ونقل، وجود قراردادهای بلندمدت و پایدار با مشتریان است که منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی در حمل و نقل دریایی می‌شود. به دلیل این پایداری و اطمینان، بسیاری از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند از خدمات خطوط کشتیرانی منظم برای انتقال کالاهای خود استفاده کنند. علاوه بر این، این نوع کشتیرانی در بسیاری از موارد نقش کلیدی در تجارت جهانی و توزیع کالاهای مصرفی و صنعتی دارد.
فرستنده‌ی کالا (Shipper)
یکی دیگر از اصطلاحات رایج حمل بار دریایی فرستنده‌ی کالا (Shipper) است که فرد یا شرکتی می باشد که مسئولیت ارسال و تحویل کالا از یک مکان به مکان دیگر را بر عهده دارد. فرستنده‌ی کالا می‌تواند تولیدکننده، توزیع‌کننده یا یک واسطه تجاری باشد. فرستنده باید بتواند در مواقع بروز مشکلات مانند تاخیر در ارسال یا آسیب دیدن کالا، سریعاً واکنش مناسب نشان دهد.
بارفرابر (فریت فورواردر Freight forwarder)
بارفرابر شرکتی است که به عنوان واسطه بین فرستنده‌ی کالا و حامل‌های مختلف عمل می‌کند تا فرآیند حمل‌ونقل کالا به صورت روان و بهینه انجام شود. وظایف اصلی بارفرابر شامل انتخاب بهترین روش حمل‌ونقل، مذاکره با شرکت‌های حمل‌ونقل برای کاهش هزینه‌ها، آماده‌سازی مدارک لازم مانند بارنامه، بیمه و اسناد گمرکی و همچنین پیگیری مراحل مختلف حمل کالا است.
دموراژ (Demurrage)
دموراژ اصطلاحی است در صنعت حمل‌ونقل و کشتیرانی که به هزینه‌هایی اشاره دارد که در صورت تأخیر در تخلیه یا بارگیری کالا از یک کشتی یا وسیله نقلیه حمل‌ونقل فراتر از زمان توافق‌شده، به صاحب کالا یا اجاره‌کننده وسیله حمل تحمیل می‌شود. دموراژ معمولاً زمانی اعمال می‌شود که کالاها به مقصد رسیده‌اند اما فرستنده یا گیرنده قادر به تخلیه بار در زمان مقرر نیستند. دموراژ به عنوان یک مکانیزم برای جبران این هزینه‌ها در نظر گرفته می‌شود.
دیسپچ (Dispatch)
اگر کانتینر اجاره ای قبل از زمان مقرر در قرارداد به شرکت حمل و نقل تحویل داده شود، برای اجاره کننده کانتینر پاداشی در نظر می گیرند که به آن دیسپچ می گویند که قیمت و هزینه تحویل در قرارداد تعیین می شود. در حمل‌ونقل بین‌المللی و داخلی، دیسپچ شامل چندین مرحله از جمله آماده‌سازی اسناد، هماهنگی با شرکت‌های حمل‌ونقل، برنامه‌ریزی برای مسیرهای حمل، و مدیریت زمانبندی‌ها است.
لی تایم (Lay Time)
زمان تعیین و تایید شده در قرارداد برای تخلیه و بارگیری محموله که در آن کشتی باید تخلیه یا بارگیری شود را لی تایم می گویند. این بازه زمانی در قراردادهای حمل‌ونقل دریایی بین صاحب کشتی و صاحب کالا یا اجاره‌کننده کشتی تعیین می‌شود و به‌عنوان معیاری برای سنجش عملکرد بارگیری یا تخلیه در بندر استفاده می‌شود. لی تایم معمولاً در واحدهای زمانی مانند ساعت یا روز مشخص می‌شود و به عواملی چون نوع کالا، زیرساخت‌های بندر، و شرایط جوی بستگی دارد.
مطلع شونده (Notify Party)
مطلع شونده به عنوان اصطلاحات رایج حمل بار دریایی شخصی است که می خواهد هنگام ورود کشتی با حامل مطلع شود. این شخص می تواند گیرنده واقعی محموله، نماینده مجاز، فورواردر یا هر شخص یا شرکتی باشد که برای اطلاع از رسیدن محموله درخواست می کند. در بارنامه یا اسناد مشابه، مطلع شونده به‌عنوان بخشی از اطلاعات حمل‌ونقل ذکر می‌شود و اطلاعات تماس آنها به‌طور دقیق درج می‌گردد تا هنگام ورود کالا به بندر یا مقصد نهایی، مسئولان بندر یا شرکت حمل‌ونقل بتوانند آنها را آگاه کنند.
خدمات فیدر (Feeder Service)
به آنها خدمات حمل و نقل کمکی به مبدا زمینی، خطوط یا بندر اصلی و محل پهلوگیری کشتی گفته می شود. یکی از مزایای اصلی خدمات فیدر این است که زنجیره تأمین جهانی را روان‌تر می‌سازد. این خدمات امکان اتصال سریع‌تر و ارزان‌تر بنادر محلی به شبکه‌های بین‌المللی حمل‌ونقل را فراهم می‌کند. همچنین، فیدرها می‌توانند در بهینه‌سازی زمانبندی و کاهش تأخیرها نقش مؤثری داشته باشند
سایر اصطلاحات رایج حمل بار دریایی
از دیگر اصطلاحات رایج حمل بار دریایی می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ICD
- FCL
- LCL
- CFS
- CY
- FIO
- CSP
- CST
- CT B/L
- MH
- SITC
- SLOT
- STRIP
- STUFF
- TANDUM
- TCSP
- TEU
- THC
آنچه در این مطلب خواندید…
در صنعت حمل‌ونقل دریایی، درک اصطلاحات رایج حمل بار دریایی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر موفقیت و کارآیی عملیات داشته باشد. اصطلاحاتی نظیر دموراژ، دیسپچ، لی تایم، و فیدر سرویس به‌طور مستقیم بر هزینه‌ها، زمانبندی و مدیریت ریسک‌ها تأثیر می‌گذارند. این اصطلاحات به‌ویژه در معاملات و توافقات بین‌المللی بسیار اهمیت دارند و می‌توانند در تعیین شرایط و قیمت‌گذاری حمل‌ونقل نقش بسزایی ایفا کنند.
شرکت ققنوس حمل با تکیه بر دانش و تجربه خود در زمینه حمل‌ونقل دریایی، خدمات جامعی را ارائه می‌دهد که شامل تسلط بر این اصطلاحات و استفاده از آنها برای بهینه‌سازی فرآیندهای حمل بار است اگر قصد استفاده از این خدمات را دارید با تیم پشتیبانی ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
بارنامه چیست؟
بارنامه یکی از اسناد مهم حمل و نقل در تجارت بین المللی و یکی از اصطلاحات رایج حمل بار دریایی است که در جابجایی کالاها نقش حیاتی ایفا می‌کند.
حمل کننده ها به چند دسته تقسیم می شود؟
حمل کننده ها شامل عمومی، خصوصی و بدون کشتی هستند که با توجه به نوع کالا می توانید از هر کدام استفاده کنید.
فرستنده کالا چه مسئولیتی دارد؟
فرستنده کالا مسئولیت ارسال تحویل کالا از یک مکان به مکان دیگر را بر عهده دارد. همچنین می تواند به عنوان تولید کننده یا توزیع کننده فعالیت کند.
مطلع شونده در حمل بار دریایی کیست؟
در اصطلاحات رایج حمل بار دریایی، مطلع شونده شخصی است که می خواهد هنگام ورود کشتی با حامل مطلع شود.